Donosimo vam ekskluzivni intervju sa britanskim umjetnikom Louis Brehonijem o njegovom najnovijem nefinansiranom istraživačkom projektu o palestinskoj muzici u egzilu. U ovom razgovoru on govori o tome kako je kroz proučavanje palestinske muzike spojio svoje interesovanje za muziku sa rastućom političkom sviješću, a što mu je omogućilo pristup bogatom svijetu arapske muzike.
Louis Brehony je britanski muzičar, aktivista, istraživač i edukator iz Mančestera. Režiser je filma Kofia: Revolucija kroz muziku iz 2021. godine i autor knjige o palestinskoj muzici u egzilu. Redovno piše o Palestini i političkoj kulturi i međunarodno nastupa kao gitarista i svirač buzuka.
On u ovom otvorenom razgovoru opisuje izuzetne pojedince koje je upoznao tokom svog uglavnom nefinansiranog istraživanja, interakciju između njihovog muzičkog stvaralaštva i stanja izgnanstva, te duha otpornosti koji pokreće njihov rad.
Brehony kaže kako je u retrospektivi teško opisati da li je početna inspiracija za ovu studiju bila muzička ili politička. Kao student ranih 2000-ih, ušao je u ono što se naziva “world music” i posebno ga je zanimala muzika arapskog svijeta. Dobio je CD-e egipatskih umjetnika Umm Kulthuma i Muhammada Abdel Wahaba, te nekoliko, novijih, palestinskih umjetnika. Uključujući se u kampanju protiv rata, naučio je o palestinskoj borbi i Al-Aqsa Intifadi, tada u punoj pobuni. Vidjevši živost i upornost palestinskih muzičara i pjevača koji su prognani iz svojih domovina i žive u Evropi, dobio je dodatno interesovanje za ovaj projekat. Kako sam kaže, želio je, kao muzičar, umjetnik i aktivista, razumjeti palestinske umjetnike i njihov doprinos prošlim i sadašnjim borbama za slobodu.
Istraživački rad za knjigu
„Katalizator za shvatanje važnosti muziciranja među prognanima iz Palestine desio se kada mi je odbijeno finansiranje u Britaniji. Moje četiri godine redovnog doktorskog istraživanja bile su potpuno nefinansirane i, za razliku od svojih kolega, istovremeno sam radio puno radno vrijeme. Ova situacija se pokazala kao prikriveni blagoslov jer sam počeo da razumijem frazu koju koriste neki aktivisti, da Palestina živi u nama. Gledajući lokalno, na primjer, upoznao sam pjevačicu i aktivisticu Umm Ali. Odrasla je u Gazi, u porodici protjeranoj iz sela al-Qubeiba 1948. godine, i bila je u Britaniji kao dvostruka izbjeglica – takođe je bila zatvorena od strane režima virtuelnog aparthejda kroz koji Britanija “dočekuje” tražioce azila. “Terenski rad” sa Umm Ali bio je tipičan za jedan dio mog istraživanja: posjete njenoj porodičnoj kući, ogromni stolovi ukusne palestinske kuhinje i dželsat poslije večere, ili seanse pjevanja, kojima su se svi pridružili.“
Iskustva u istraživanju palestinske muzike
Čovjek mora biti inspirisan ili zadivljen slušanjem Palestinaca koji su živjeli (ili još uvijek žive) u Gazi. Među mnogim primjerima su sjećanja Rawan Okasha, kćerke oud svirača i pedagoga Atefa Okasha (Abu Rami), i jednog iz velike grupe muzičara. Rawanina sjećanja na učenje pjevanja na kolektivnim, zajedničkim okupljanjima slična su drugima u Gazi, pokazujući povezanost s praksama usmenog prijenosa povezanih s tarabom, važnom, ali ugroženom komponentom arapske regionalne civilizacije. Said Srour je imao slična sjećanja na svog oca Salama, još uvijek cijenjenog muzičara stare škole na osnovnom nivou.
Na različite načine, svi muzičari i vokalisti iz Gaze u tekstu stoje izvan trendova koji nastoje depolitizirati palestinsku muziku. Rawan, Said i braća i sestre Anbar javno su izvodili političke, turathi i revolucionarne pjesme uz materijale iz tradicije taraba dok je bjesnila al-Aksa intifada.
Ovu atmosferu vezujemo za „različite“ kvalitete koje su u Gazi pronašli pjesnik Mahmoud Darwish i romanopisac Ghassan Kanafani. Gaza je privukla i inspirisala i druge palestinske muzičare: Shafiq Kabha je svake godine posjećivao Gazu, a osnivač Sabreen-a Said Murad opisao je koncertnu atmosferu u Gazi kao “poput vatre”.
“Palestinska muzika u egzilu: Glas otpora” je istorijska i savremena studija o palestinskom muziciranju u egzilu na Bliskom istoku, koja obuhvata pola stoljeća na različitim lokacijama, uključujući Gazu, Tursku, Kuvajt i Egipat. Muzičari se ovdje pojavljuju kao moćni glumci, čije priče zauzimaju središnje mjesto, nudeći kritike postojećih uslova i nove perspektive raseljavanja i prenošenja palestinskih narativa, te predstavljaju alternativne vizije za budućnost.
Palestinska muzika u egzilu
Palestina nije uvijek bila mjesto čiji su stanovnici bili prisiljeni napustiti svoja ognjišta, ali je bila stub u razvoju regionalne muzicičke scene. Naime, decenijama prije Nakbe, mnogi nepalestinski muzičari poput Umm Kulthum, Abdel Wahhab, Asmahan, Muhammad Abdel Karim i drugih regionalnih velikana su nastupali u gradovima kao što su Al-Quds/Jerusalem, Yafa/Jaffa i Haifa.
Međutim, s početkom cionističkog kolonijalizma, potpomognutog nasilnom britanskom okupacijom od 1917. do 1948. godine, mnogi palestinski saradnici u razvoju urbane muzičke scene otkrivali bi da njihovim životima upravljaju represivne, paravojne mašine nametnute palestinskom narodu kao cjelini. U različitim okolnostima, mnogi muzičari, uključujući Rawhi al-Khammash, Salvador Arnita i Thurayya Qaddura, na kraju bi proveli ostatak života izvan svoje domovine.
Ako pređemo na godine nakon poraza u junu 1967. (ili Nakse), kada se palestinska revolucija ponovo pojavila kao oružana oslobodilačka borba, muzičari u egzilu igrali su značajnu ulogu. Snimajući u Siriji, grupa al-Ashiqeen bila je senzacija, sa kasetama koje su se brzo distribuirale, dok je Abu Arab stekao slavu kao pjesnik-pjevač revolucije. Izvan regiona, mogli bismo spomenuti švedski bend Kofia (Kuffieh), koji je pisao dvojezične pjesme otpora, ili Mustafu al-Kurda, čije je stalno zatvaranje u cionističku državu dovelo do snimanja u Evropi. U knjizi gledam muzičke reakcije palestinske omladine tokom ovog perioda u svjetlu komentara Ghassana Kanafanija iz 1968. o potrebi za “novom krvlju” i “alternativnim oblikom” za odbacivanje defetizma i paralize.
Moglo bi se tvrditi da je do danas patnja palestinskog naroda nastavila proizvoditi “novu krv” u kulturnom smislu. A to je naravno povezano i sa političkom borbom. Predgovor Palestinskoj muzici u egzilu opisuje neke od muzičkih izraza Intifade jedinstva u maju 2021. godine, kada je cijela istorijska Palestina bila u plamenu gnjeva, a oružani otpor sa sjedištem u Gazi nanio je neuspjeh okupaciji. Uz muziku koja je sastavni dio mnogih uličnih mobilizacija na terenu, mladi Palestinci su također posvetili pjesme i muzičke komade ustanku izvan Palestine, među kojima ističemo: Rola Azar, Reem Anbar, Rami Okasha, Nai Bargouthi, dok su drugi jednostavno pisali pjesme ili pjevali na protestima i bili avangarda u društvu pod opsadom.
Zanemariv broj palestinskih pjevača u muzičkoj industriji
“Mogli bismo početi s osnovnom činjenicom i ključnom tvrdnjom ove knjige, da značajan broj palestinskih muzičara umjeetnika nastupa širom svjeta daleko od svoje domovine, uzrokom stalnih agresivnih ratnih okolnosti, u kojim a umjetnici nisu imali potrebnu slobodu svog izražavanja. U praksi je to vođeno onim što je Marx nazvao „vladajućom ideologijom“, ili stajalištem vladajuće klase. U Britaniji, na primjer, govorimo o državi koja je – bez obzira na to koja je stranka na vlasti – provela više od jednog vijeka podržavajući zahtjeve cionista da kolonizira Palestinu. Trenutno se utišavanje palestinskih glasova intenzivira, uz britansku podršku genocidnom ratu u Gazi. Ovo utiče na kulturu na duboke načine. Reem Kelani je bila najaktivnija palestinska muzičarka u Britaniji u protekle tri decenije i govorila je o svojoj borbi da je čuju. Njeni albumi su u potpunosti finansirani od strane njenih fanova, dok su platforme koje su dostupne nepalestinskim muzičarima – uključujući Izraelce – nedostupne za nju.
Istorijsko iskustvo nam, međutim, pokazuje da palestinski muzičari imaju tendenciju da sami kreiraju svoje prostore i platforme, suočeni sa zvaničnim pokušajima da ušutkaju svoje narative. Spotify, YouTube, Anghami i druge platforme mogu biti efikasne za one koji drže uzde međunarodnog kapitala, ali njihovo ušutkivanje narativa otpora u vremenima konfrontacije trebalo bi biti dovoljno da zaključimo da je sistem pokvaren. Čak su i potpisani umjetnici poput Mohammada Assafa naišli na ovu mašineriju. Nasuprot tome, povezivanje muzike sa društvenim pokretima dugo je bilo kulturološki oslonac palestinskom muziciranja.“
O poruci za koju se nada da će biti prenesena, uz sve što se sada dešava u Palestini i globalno, Louis podsjeća kako su muzičari ukorijenjeni pripadnici palestinskog stanovništva i da su patili i pružali otpor na iste načine. Užasne scene iz Gazu u oktobru 2023. pokazuju bolnu stvarnost ove istine. Muzičari Omar Abu Shawaish i Mahmoud al-Jubairy bili su među prvih tri hiljade ubijenih tokom cionističkog napada na Gazu. Sol Band i mnogi drugi sakrili su se od bombardovanja i suočili se sa okrutnom agresijom. Pozorišta, škole i kulturni centri pridružili su se bolnicama, domovima i drugim zgradama pretvorenim u ruševine. U istorijskoj Palestini, Dalala Abu Amneha je cionistička država uhapsila 17. oktobra, očigledno zbog njegovih objava solidarnosti na društvenim mrežama, a zatim je podvrgnut kućnom pritvoru; Trenutno ima 5.200 palestinskih političkih zatvorenika, među kojima su umjetnici, muzičari i pisci. Rat Palestini je i rat njenoj kulturnoj civilizaciji. Njemačka država je u oktobru 2023. zabranila kampanju Samidoun, koja je organizirala mnoge kulturne događaje uz svoje protestne akcije.
Za kraj smo željeli saznati šta globalna zajednica može učiniti da podrži i promovira palestinske muzičare u egzilu, te Louis pojašnjava kako je sama ideja promoviranja palestinskih muzičara općenito umjetnika „u egzilu” problematična. Naime, postoji konsenzus među mnogim muzičarima, među Palestincima i šire, da će problem samog egzila biti riješen samo kroz ostvarivanje prava na povratak za sve palestinske izbjeglice. Zapravo, ovaj princip se provlači kroz gotovo neprekinutu nit kroz historiju palestinskog naroda nakon 1948. Svi potlačeni, eksploatisani, potlačeni i svi koji stoje na njihovoj strani moraju pronaći način da daju glas tim osjećajima.
